Η μείωση της φορολογικής βάσης ΦΠΑ για ανεπίδεκτες είσπραξης οφειλές

Η υποχρέωση απόδοσης ΦΠΑ ακόμη και για τιμολόγια που τελικά δεν εισπράττονται, αποτελεί ένα από τα πλέον επίμαχα ζητήματα στη φορολογία επιχειρήσεων. Η έννοια της ουδετερότητας του φόρου προστιθέμενης αξίας καθιστά αναγκαία τη δυνατότητα μείωσης της φορολογικής βάσης σε περιπτώσεις ανείσπρακτων απαιτήσεων. Το ενωσιακό δίκαιο (άρθρο 90 της Οδηγίας 2006/112/ΕΚ), αλλά και το ελληνικό νομικό πλαίσιο, προβλέπουν υπό προϋποθέσεις αυτή τη δυνατότητα.

Νομική βάση

Η διάταξη του άρθρου 70 παρ. 6 του ν. 5144/2024 προβλέπει ότι σε περίπτωση οριστικά ανεπίδεκτης είσπραξης της απαίτησης, ο υποκείμενος στον φόρο μπορεί να ζητήσει μείωση της βάσης επιβολής ΦΠΑ. Τέτοια περίπτωση συνδέεται με:

• Θέση της αντισυμβαλλόμενης επιχείρησης σε ειδική εκκαθάριση, πτώχευση ή εξυγίανση.
• Απόφαση Εφετείου που επιβεβαιώνει την κατάσταση αφερεγγυότητας.
• Απόφαση του Προϊσταμένου της ΔΟΥ, κατόπιν αίτησης και προσκόμισης των αναγκαίων στοιχείων.

Η αίτηση υποβάλλεται εντός έξι μηνών από την έκδοση της σχετικής δικαστικής απόφασης, με αποδεικτικά που τεκμηριώνουν την ανείσπρακτη απαίτηση.

Θέση της νομολογίας

Η κρίσιμη απόφαση ΣτΕ 355/2019 ερμηνεύει διασταλτικά τις σχετικές διατάξεις, αναγνωρίζοντας τη δυνατότητα μείωσης της φορολογητέας βάσης και σε άλλες περιπτώσεις αφερεγγυότητας (π.χ. εξυγίανση, πτώχευση), όχι μόνο σε ειδική εκκαθάριση.

Ωστόσο, η ΔΕΔ (Διεύθυνση Επίλυσης Διαφορών) σε αρκετές αποφάσεις ερμηνεύει στενότερα τη διάταξη, επιμένοντας ότι απαιτείται αυστηρή τεκμηρίωση της μη είσπραξης, όπως:

• Ολοκλήρωση της διαδικασίας πτώχευσης ή εκκαθάρισης
• Επικυρωμένη συμφωνία εξυγίανσης από δικαστήριο
• Αναγγελία στον πίνακα κατάταξης και αναγνώριση του χρέους ως ανεπίδεκτου

Πότε γίνεται δεκτό το αίτημα

Η μείωση της φορολογικής βάσης ΦΠΑ έχει γίνει δεκτή από τη ΔΕΔ μόνο όταν:

• Υπάρχει επικυρωμένη συμφωνία εξυγίανσης με διαγραφή χρέους
• Η επιχείρηση έχει τεθεί επίσημα σε πτώχευση και έχει γίνει αναγγελία απαίτησης
• Έχουν προσκομιστεί όλα τα νόμιμα δικαιολογητικά (π.χ. πίνακες κατάταξης)

Πότε απορρίπτεται το αίτημα

Η ΔΕΔ απορρίπτει αιτήματα όταν:

• Δεν υπάρχει απόφαση εξυγίανσης ή πτώχευσης
• Δεν έχει ολοκληρωθεί η διαδικασία ρευστοποίησης
• Η απαίτηση έχει παραγραφεί χωρίς ένδειξη αφερεγγυότητας
• Υπάρχει μόνο ιδιωτική συμφωνία ή συμβιβασμός χωρίς δικαστική αναγνώριση

Συνοψίζοντας

Η μείωση της φορολογητέας βάσης ΦΠΑ για ανείσπρακτες απαιτήσεις είναι εφικτή, αλλά απαιτεί αυστηρή τεκμηρίωση. Η διασταλτική ερμηνεία του ΣτΕ 355/2019 επιτρέπει την αναγνώριση και σε περιπτώσεις πτώχευσης ή εξυγίανσης, όμως η εφαρμογή της εξαρτάται από τη συνεπή παρουσίαση των αποδεικτικών στοιχείων. Οι επιχειρήσεις που επιθυμούν να αιτηθούν τέτοια μείωση οφείλουν να κινηθούν άμεσα μετά την έκδοση σχετικών δικαστικών αποφάσεων και να προετοιμάσουν πλήρη φάκελο.