Εξαιρετικά μειωμένοι συντελεστές Φ.Π.Α. στην Ε.Ε.: Τι ισχύει το 2025

Ο Φόρος Προστιθέμενης Αξίας (Φ.Π.Α.) αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους μηχανισμούς είσπραξης δημοσίων εσόδων σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση. Παρότι το βασικό πλαίσιο του καθορίζεται από την Οδηγία 2006/112/ΕΚ, κάθε κράτος-μέλος έχει τη δυνατότητα να εφαρμόζει μειωμένους ή εξαιρετικά μειωμένους συντελεστές, ανάλογα με τις κοινωνικές, πολιτιστικές ή οικονομικές του προτεραιότητες.

Αυτοί οι “εξαιρετικά μειωμένοι συντελεστές” – κάτω του 5% – αποτελούν ένα ισχυρό εργαλείο δημοσιονομικής και κοινωνικής πολιτικής, καθώς μειώνουν το κόστος αγαθών ή υπηρεσιών που θεωρούνται κοινωνικά ευαίσθητα, πολιτιστικά σημαντικά ή θεμελιώδη για την καθημερινότητα των πολιτών.

---

Το θεσμικό πλαίσιο

Η Οδηγία (ΕΕ) 2022/542 του Συμβουλίου τροποποίησε την οδηγία 2006/112/ΕΚ, δίνοντας στα κράτη-μέλη περισσότερη ευελιξία στην επιλογή των μειωμένων συντελεστών Φ.Π.Α. Πλέον, επιτρέπεται:

η εφαρμογή έως δύο μειωμένων συντελεστών,

η χρήση ενός εξαιρετικά μειωμένου συντελεστή (κάτω του 5%),

ή ακόμα και απαλλαγή με δικαίωμα έκπτωσης εισροών, σε πολύ περιορισμένες περιπτώσεις.

Η λογική πίσω από αυτό το σύστημα είναι η προστασία του κοινωνικού συνόλου και η υποστήριξη συγκεκριμένων οικονομικών τομέων — όπως ο πολιτισμός, η εκπαίδευση, ο τουρισμός και η κατοικία.

---

Οι χώρες με εξαιρετικά μειωμένους συντελεστές

Παρότι το δικαίωμα υιοθέτησης τέτοιων συντελεστών υπάρχει για όλα τα κράτη-μέλη, μόλις λίγες ευρωπαϊκές χώρες εφαρμόζουν σήμερα Φ.Π.Α. κάτω του 5%. Ας δούμε αναλυτικά τι ισχύει ανά χώρα.

---

Λουξεμβούργο – Εξαιρετικά μειωμένος συντελεστής 3%

Το Λουξεμβούργο διαθέτει τον χαμηλότερο Φ.Π.Α. στην Ευρώπη. Ο συντελεστής 3% εφαρμόζεται σε μια ευρεία γκάμα αγαθών και υπηρεσιών, μεταξύ των οποίων:

Ενδύματα και υποδήματα για παιδιά κάτω των 14 ετών,

Υπηρεσίες εστίασης και διαμονής,

Είσοδος σε μουσεία, θέατρα, συναυλίες και αθλητικούς χώρους,

Υπηρεσίες αποκομιδής απορριμμάτων και επεξεργασίας λυμάτων,

Υπηρεσίες γραφείων τελετών,

Υπηρεσίες συγγραφέων, καλλιτεχνών και ραδιοτηλεοπτικών παραγωγών,

Ορισμένες κατασκευαστικές και ανακαινιστικές εργασίες για κύριες κατοικίες.

Ο στόχος του Λουξεμβούργου είναι διττός: αφενός η στήριξη των πολιτών με χαμηλότερα κόστη σε βασικές υπηρεσίες και αφετέρου η ενίσχυση του πολιτιστικού και τουριστικού τομέα.

---

Ισπανία – Εξαιρετικά μειωμένος συντελεστής 4%

Η Ισπανία εφαρμόζει 4% Φ.Π.Α. σε συγκεκριμένες κοινωνικά στοχευμένες δραστηριότητες, όπως:

Παράδοση ή μίσθωση κατοικιών που χαρακτηρίζονται ως “επισήμως προστατευόμενες”,

Υπηρεσίες κοινωνικής πρόνοιας και φροντίδας (τηλεπερίθαλψη, κατ’ οίκον βοήθεια, φροντίδα ατόμων με εξάρτηση).

Η Ισπανική πολιτεία χρησιμοποιεί τον εξαιρετικά μειωμένο συντελεστή για να καταστήσει προσιτή τη στέγαση και τη φροντίδα ευάλωτων ομάδων, διατηρώντας όμως τον γενικό συντελεστή στο 21%.

---

Πορτογαλία – Συντελεστής αναμονής 13% για συγκεκριμένους κλάδους

Αν και δεν εφαρμόζει εξαιρετικά μειωμένο συντελεστή κάτω του 5%, η Πορτογαλία διαθέτει μεταβατικούς συντελεστές (“συντελεστές αναμονής”) 13% για:

Οίνο (κοινούς επιτραπέζιους οίνους),

Γεωργικά εργαλεία και μηχανήματα.

Στην πράξη, οι μεταβατικοί συντελεστές αποτελούν ένα ενδιάμεσο στάδιο, με στόχο την προσαρμογή της εθνικής νομοθεσίας στις νέες δυνατότητες της Ε.Ε.

---

Μάλτα – Συντελεστής αναμονής 12%

Η Μάλτα εφαρμόζει 12% Φ.Π.Α. για υπηρεσίες όπως:

Φύλαξη και διαχείριση τίτλων,

Διαχείριση πιστώσεων και εγγυήσεων,

Μίσθωση σκαφών αναψυχής,

Περιποίηση σώματος (όταν παρέχεται από επαγγελματίες υγείας).

Αν και δεν πρόκειται για “εξαιρετικά μειωμένο” συντελεστή, η Μάλτα αξιοποιεί τη δυνατότητα διαφοροποίησης ανάλογα με τον τομέα δραστηριότητας.

---

Κύπρος – Εξαιρετικά μειωμένος συντελεστής 3%

Η Κύπρος περιλαμβάνεται στις χώρες που υιοθέτησαν εξαιρετικά μειωμένο Φ.Π.Α. για κοινωνικά σημαντικές υπηρεσίες. Ο συντελεστής 3% εφαρμόζεται σε:

Εισιτήρια για την πρώτη θεατρική, μουσική ή χορευτική παράσταση,

Υπηρεσίες οδοκαθαρισμού και αποκομιδής απορριμμάτων,

Υπηρεσίες διάθεσης και επεξεργασίας λυμάτων.

Η κυπριακή κυβέρνηση επιδιώκει με τον τρόπο αυτό να στηρίξει την πολιτιστική δημιουργία και να ενισχύσει τη βιώσιμη διαχείριση αποβλήτων.

---

Ελλάδα – Εξαιρετικά μειωμένος συντελεστής 4%

Η Ελλάδα, από το 2023, εφαρμόζει εξαιρετικά μειωμένο συντελεστή 4% Φ.Π.Α. σε έργα υπέρβασης ή απομάκρυνσης αρχιτεκτονικών εμποδίων, δηλαδή εργασίες που διευκολύνουν την πρόσβαση των ατόμων με αναπηρία (ΑμεΑ) σε δημόσια ή ιδιωτικά κτίρια.

Ενδεικτικά, υπάγονται στον συντελεστή 4%:

κατασκευές ραμπών,

εγκατάσταση ανελκυστήρων,

ειδικές προσαρμογές σε τουαλέτες, πόρτες ή διαδρόμους,

κάθε παρέμβαση που αποσκοπεί αποκλειστικά στην προσβασιμότητα.

Πρόκειται για ένα σημαντικό βήμα κοινωνικής πολιτικής, που συνδέεται άμεσα με τη στρατηγική της χώρας για καθολική προσβασιμότητα και ισότητα.

---

Γιατί υπάρχουν διαφορετικοί συντελεστές

Οι εξαιρετικά μειωμένοι συντελεστές Φ.Π.Α. εξυπηρετούν συγκεκριμένες εθνικές πολιτικές. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επιτρέπει αποκλίσεις, υπό τον όρο ότι:

δεν δημιουργούνται στρεβλώσεις στον ανταγωνισμό,

τηρείται η δημοσιονομική ισορροπία,

και οι συντελεστές εφαρμόζονται μόνο σε περιορισμένες κατηγορίες αγαθών και υπηρεσιών κοινής ωφέλειας.

Έτσι, κάθε χώρα διαμορφώνει τη φορολογική της πολιτική ανάλογα με τις ανάγκες της: άλλες στηρίζουν τον πολιτισμό, άλλες τον τουρισμό ή την κοινωνική πρόνοια.

---

Το μέλλον των εξαιρετικά μειωμένων συντελεστών

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξετάζει την εναρμόνιση των συντελεστών Φ.Π.Α. ώστε να διασφαλιστεί η φορολογική ουδετερότητα. Ωστόσο, τα κράτη-μέλη επιμένουν στη διατήρηση της ευελιξίας τους, επικαλούμενα κοινωνικούς λόγους και πολιτιστικές ιδιαιτερότητες.

Η τάση που διαμορφώνεται είναι η διεύρυνση των τομέων που μπορούν να επωφεληθούν από μειωμένους συντελεστές, ειδικά όσων σχετίζονται με:

την πράσινη μετάβαση,

την προσβασιμότητα,

και τις πολιτιστικές υπηρεσίες.

---

Συμπεράσματα

Οι εξαιρετικά μειωμένοι συντελεστές Φ.Π.Α. αποτελούν ένα μοναδικό εργαλείο κοινωνικής πολιτικής στην Ευρώπη. Παρά την κοινή νομοθετική βάση, κάθε χώρα έχει το δικό της μείγμα προτεραιοτήτων.
Το Λουξεμβούργο επενδύει στην πολιτιστική πρόσβαση, η Ισπανία στη στέγαση και την πρόνοια, η Κύπρος στην καθαριότητα και το περιβάλλον, ενώ η Ελλάδα επικεντρώνεται στην ισότιμη συμμετοχή των ΑμεΑ στον δημόσιο χώρο.

Η διαφορετικότητα αυτή αποδεικνύει πως ο Φ.Π.Α. δεν είναι απλώς ένας φόρος — είναι εργαλείο κοινωνικής πολιτικής και αντανάκλαση των αξιών κάθε κράτους.